Smallest Chappal | कोल्हापुरी चप्पल म्हटलं की, आपल्या डोळ्यांसमोर येतो तो मजबूत चामड्याचा पायात बसणारा, नक्षीकामाने सजलेला आणि लाल गोंड्यांनी शोभा आणणारा एक सांस्कृतिक वारसा. हा वारसा केवळ महाराष्ट्रापुरता मर्यादित नाही, तर तो भारताच्या हस्तकला परंपरेचे एक तेजस्वी उदाहरण आहे. परंतु, या परंपरेला एका आगळ्या प्रकारे नवा आकार देण्याचं कार्य कोल्हापूर जिल्ह्यातील मडिलगे बुद्रुक गावातील बाणाजी आणि धनाजी चव्हाण या सख्ख्या बंधूंनी केलं आहे.
Smallest Chappal | खिशात मावणारी चप्पल
या चप्पलाचं वैशिष्ट्य इतकं विलक्षण आहे की, ती जगात एकमेव आहे. अवघ्या २० ग्रॅम वजनाची ही कोल्हापुरी चप्पल खिशात किंवा पाकिटात सहज मावू शकते. ही गोष्ट ऐकताना अतिशयोक्ती वाटू शकते, पण ती प्रत्यक्ष पाहिल्यावर तिच्या बनावटीचं कौतुक वाटल्याशिवाय राहत नाही.
ही चप्पल केवळ हलकी आणि आकर्षक नाही, तर प्रवास करणाऱ्यांसाठी, व्यावसायिक लोकांसाठी आणि विशेषतः परदेशात फिरणाऱ्या पर्यटकांसाठी एक आदर्श पर्याय ठरते. आजच्या युगात स्टाईल आणि सोयीचं परिपूर्ण संगम असलेली ही चप्पल म्हणजे आधुनिक गरजांनुसार परंपरेला दिलेला नवा चेहरा आहे.
चप्पल निर्मितीमागील परिश्रम आणि कौशल्य
ही चप्पल पाहताना वाटतं की, एवढी सूक्ष्म आणि हलकी वस्तू कदाचित एखाद्या यंत्राने तयार केली असेल. मात्र, हे पूर्णपणे चुक आहे. ही चप्पल पूर्णतः हाताने तयार केली जाते. चव्हाण बंधूंनी सांगितलं की, प्रत्येक चप्पल बनवण्यासाठी अनेक तासांचा वेळ लागतो. चामड्याचं कोमलपण, त्यावरचं नक्षीकाम, आणि चपलेचा अचूक फोल्ड या सगळ्या गोष्टींचं अतिशय बारकाईने आणि कौशल्याने निरीक्षण करून काम केलं जातं.
चप्पल बनवताना ती टिकाऊ असावी, फाटू नये, रंग उडू नये आणि तिची सौंदर्यात्मक बाजू जपली जावी, याचीही विशेष काळजी घेतली जाते. त्यामुळेच ही चप्पल १० वर्षांपर्यंत आरामात टिकते, असं चव्हाण बंधू ठामपणे सांगतात.
Smallest Chappal | कोल्हापुरी चप्पलचं नवविचारी रूप
आजच्या स्पर्धेच्या युगात केवळ चांगली वस्तू बनवणं पुरेसं नाही. त्या वस्तूला एक वेगळी ओळख, एक आकर्षक कथा आणि एक भावनिक बाजूही असावी लागते. बाणाजी आणि धनाजी चव्हाण यांनी आपल्या पारंपरिक कौशल्याचा वापर करून जेव्हा ही ‘खिशात मावणारी कोल्हापुरी चप्पल’ साकारली, तेव्हा ती केवळ एक पादत्राण न राहता, कोल्हापुरी परंपरेचा जागतिकदृष्ट्या सादर केलेला नवा अध्याय ठरली.
या चप्पलचं आणखी एक विशेष वैशिष्ट्य म्हणजे तिचा नैसर्गिक मातीचा रंग. कोणताही कृत्रिम रंग न वापरता, पारंपरिक पद्धतीने चामड्याला गडद तपकिरी छटा दिली जाते, ज्यामुळे ती चप्पल अधिक आरोग्यदायी आणि पर्यावरणपूरक ठरते.
पर्यटकांसाठी एक विशेष आकर्षण
आजकाल लोक प्रवासात हलकं सामान बाळगण्याकडे अधिक झुकतात. अशा वेळी खिशात मावणारी चप्पल हे एक परिपूर्ण उत्पादन ठरते. तुम्ही ती चप्पल सहज आपल्या बॅगमध्ये किंवा खिशात ठेवू शकता आणि गरज पडल्यावर वापरू शकता. पावसाळा, उन्हाळा किंवा थंडी कोणत्याही हवामानात वापरण्यासाठी ती योग्य आहे.
या चप्पलला ‘कार टू कार्पेट’ फॉर्मल वर्जन असंही म्हटलं जातं, कारण ती घालून आपण कारमधून थेट एखाद्या कार्यक्रमात, व्याख्यानात किंवा सभागृहात सहज जाऊ शकतो.
ब्रँडिंगचं महत्त्व आणि सरकारी पाठबळाची गरज
कोल्हापुरी चप्पल या ब्रँडची देशभर आणि परदेशातही चांगली ओळख आहे. मात्र, खिशात मावणारी ही विशेष प्रकारची चप्पल अजूनही अनेकांना माहीत नाही. कारण तिचं योग्य ब्रँडिंग झालेलं नाही. चव्हाण बंधू ही चप्पल स्थानिक बाजारात विकतात, काही वेळा प्रदर्शनांमध्ये सहभागी होतात. पण जागतिक स्तरावर पोहोचण्यासाठी सोशल मीडिया, ई-कॉमर्स प्लॅटफॉर्म्स, व्हिज्युअल ब्रँडिंग आणि मार्केटिंग स्ट्रॅटेजीची गरज आहे.
सरकारकडून ‘हस्तकला उद्योजक योजने’च्या माध्यमातून त्यांना मदत मिळाल्यास, ही कला पुढच्या पिढ्यांपर्यंत पोहोचेल. याशिवाय GI टॅग मिळवण्याचाही प्रयत्न झाला पाहिजे, ज्यामुळे ही खास चप्पल ‘खिशात मावणारी कोल्हापुरी चप्पल’ म्हणून अधिकृत नावाने जगात पोहोचू शकेल.
तरुण पिढीला प्रेरणा देणारा उपक्रम
बाणाजी आणि धनाजी चव्हाण हे पारंपरिक कलेला आधुनिक स्वरूप देऊन नवे आदर्श घडवत आहेत. त्यांच्या या प्रवासातून अनेक गोष्टी शिकता येतात. जिद्द, परंपरेची जोड, नाविन्याचा स्वीकार आणि न थांबणारी मेहनत. आजच्या तरुणांनी जर अशीच वाट निवडली, तर ग्रामीण भागातूनही जागतिक दर्जाचे उत्पादक उद्योजक घडू शकतात.
Smallest Chappal | निष्कर्ष
चव्हाण बंधूंच्या खिशात मावणाऱ्या कोल्हापुरी चप्पलने आपल्याला शिकवलं की, परंपरा आणि नवाचार यांचा संगम केवळ शक्यच नाही, तर तो आवश्यकही आहे. आपल्या गावातील साध्या कुटुंबातून आलेले हे कारागीर आज जागतिक दर्जाचं उत्पादन तयार करत आहेत. परंतु, त्यांच्या कलात्मक प्रयत्नांना योग्य दिशा आणि मदतीची गरज आहे.
ब्रँडिंग, डिजिटलीकरण, सरकारी योजना, क्राउडफंडिंग, स्थानिक प्रदर्शनं, हँडमेड मार्केटप्लेस अशा अनेक माध्यमांतून ही चप्पल जगात पोहोचवता येईल. त्यासाठी समाजाने, सरकारने आणि उद्योगविश्वाने एकत्र येऊन या परंपरेला नवसंजीवनी द्यावी लागेल.
जर योग्य वेळी हे प्रयत्न झाले, तर एक दिवस असाही येईल, की कोल्हापूरच्या मडिलगे बुद्रुक गावातील ही लहानशी चप्पल “मेड इन इंडिया” चं अभिमानास्पद प्रतीक म्हणून जगभर वाखाणली जाईल.
