Brain Stroke Symptoms | उष्णतेच्या दिवसांमध्ये शरीराची देखभाल ही केवळ गरज नसून, ती एक जबाबदारी ठरते. विशेषतः अशा काळात जेव्हा काही धार्मिक अथवा वैयक्तिक कारणांमुळे लोक उपवास करतात, तेव्हा शरीरातील पाण्याचे प्रमाण कमी होण्याची शक्यता अधिक वाढते. अनेकदा उपवास करताना आपण पाणीसुद्धा घेत नाही, आणि हेच आरोग्याच्या दृष्टीने अत्यंत धोकादायक ठरू शकते. पाणी न पिणे आणि उपाशी राहणे यामुळे मेंदूच्या कार्यक्षमतेवर परिणाम होतो, आणि ब्रेन स्ट्रोकसारख्या गंभीर आजाराचा धोका वाढतो.
Brain Stroke Symptoms | मेंदूच्या रक्तपुरवठ्यावर डीहायड्रेशनचा परिणाम
शरीरातील पाण्याचे प्रमाण कमी झाल्यास सर्वप्रथम मेंदूवर त्याचा परिणाम दिसून येतो. जेव्हा आपण दीर्घकाळ पाणी न पिता राहतो, तेव्हा रक्त अधिक चिकट होते आणि त्याचा प्रवाह मंदावतो. परिणामी, मेंदूकडे जाणाऱ्या रक्तवाहिन्यांमध्ये अडथळे निर्माण होऊ शकतात. ही स्थिती ब्रेन स्ट्रोकला निमंत्रण देऊ शकते. विशेषतः उन्हाळ्यात, शरीरातून अधिक प्रमाणात घामद्वारे पाणी बाहेर पडते आणि जर त्याची भरपाई केली नाही, तर डीहायड्रेशनचा धोका वाढतो.
उपवास: श्रद्धा आणि शरीर यामधील समतोल
आपल्या समाजात उपवास हा एक धार्मिक आचार आहे. अनेकजण आठवड्यातून एक दिवस उपवास करतात, काही वेळा ते अधिक कठीण स्वरूपाचे उपवास असतात. मात्र शरीराला दीर्घकाळ अन्न आणि पाण्याशिवाय ठेवणे ही गोष्ट प्रत्येकाच्या आरोग्यासाठी योग्य नसते. शरीराची आतून काय प्रतिक्रिया आहे हे जाणून न घेता उपवास करणे आरोग्यासाठी धोकादायक ठरू शकते.
Brain Stroke Symptoms | उपवास करताना पुढील बाबी लक्षात घ्या:
- आपल्या शरीराची क्षमता ओळखा.
- शरीरात इलेक्ट्रोलाइट्स कमी होऊ नयेत म्हणून फळे, ताक, लिंबूपाणी यांचा समावेश करा.
- शक्य असल्यास, उपवासाच्या दरम्यान पाण्याचे सेवन थोड्या थोड्या प्रमाणात करावे.
- जर एखादी व्यक्ती मधुमेह, उच्च रक्तदाब किंवा हृदयविकाराची रुग्ण असेल, तर उपवास करण्याआधी डॉक्टरांचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे.
ब्रेन स्ट्रोक: एक न दिसणारा परंतु घातक धोका
ब्रेन स्ट्रोक म्हणजे मेंदूला रक्तपुरवठा करणाऱ्या नसा अडथळीत येणे किंवा फुटणे. जेव्हा मेंदूला आवश्यक प्रमाणात ऑक्सिजन व पोषण मिळत नाही, तेव्हा मेंदूच्या पेशी मरण पावतात. अशा स्थितीत शरीरातील काही भाग काम करणे थांबवतात.
Brain Stroke Symptoms | ब्रेन स्ट्रोकची लक्षणे:
- अचानक बोलण्यात अडचण येणे.
- चेहरा, हात किंवा पाय सुन्न होणे.
- समतोल बिघडणे, चक्कर येणे.
- डोळ्यांसमोर अंधार येणे किंवा अस्पष्ट दिसणे.
या लक्षणांकडे दुर्लक्ष केल्यास काही मिनिटांतच मेंदूचा मोठा भाग काम करणे थांबवतो. म्हणून, ब्रेन स्ट्रोकच्या सुरुवातीच्या क्षणांमध्ये उपचार मिळणे अत्यावश्यक असते.
उष्णतेत पाणी पिण्याचे महत्त्व
उष्ण हवामानात शरीरातून घामाच्या स्वरूपात प्रचंड पाण्याचे नुकसान होते. जर आपण त्याची भरपाई वेळोवेळी करत नसू, तर शरीरात पाण्याची कमतरता निर्माण होते. त्यामुळे मेंदूवर ताण येतो आणि त्याची कार्यक्षमता घटते.
पाण्याची नियमित गरज:
- प्रौढ व्यक्तीने दररोज किमान २.५ ते ३ लिटर पाणी प्यावे.
- शरीराची हालचाल, घाम, तापमान, आणि आहार यानुसार पाण्याची गरज बदलते.
- लघवीचा रंग गडद पिवळा झाल्यास ती डीहायड्रेशनची पहिली चेतावणी आहे.
डीहायड्रेशनमुळे मेंदूवर होणारे परिणाम
डीहायड्रेशन फक्त तहान किंवा थकवा निर्माण करत नाही, तर हे एक शांत पण घातक संकट आहे. पाण्याचा अभाव मेंदूतील रक्तप्रवाहात अडथळा निर्माण करतो. रक्त जास्त चिकट झाल्यास त्यातून ब्लड क्लॉट तयार होण्याची शक्यता वाढते. हेच ब्लड क्लॉट्स ब्रेन स्ट्रोकला कारणीभूत ठरतात.
डीहायड्रेशनची संकेत लक्षणे:
- डोकेदुखी
- थकवा
- चक्कर
- घाम येत नसणे
- लघवीचा रंग गडद होणे
आरोग्य तज्ज्ञांचे मत
वैद्यकीय क्षेत्रातील अनेक तज्ज्ञांनी स्पष्ट सांगितले आहे की शरीराची पाण्याची गरज पूर्ण करणे हे स्ट्रोक टाळण्यासाठी अत्यंत आवश्यक आहे. दीर्घकाळ पाणी न पिल्यास शरीरातील सर्व अवयवांवर ताण येतो. पण त्याचा सर्वात जलद आणि गंभीर परिणाम मेंदूवर होतो.
“स्ट्रोक हा अचानक घडणारा प्रसंग असतो, पण त्यामागे अनेक दिवसांची दुर्लक्ष केलेली कारणं लपलेली असतात.”
— डॉ. अमोल पाटील, न्यूरोलॉजिस्ट, पुणे
सोपे उपाय, गंभीर आजार टाळण्याचा मार्ग
ब्रेन स्ट्रोक टाळण्यासाठी आणि शरीर हायड्रेटेड ठेवण्यासाठी काही सोपे उपाय:
- दर दोन तासांनी एक ग्लास पाणी प्या.
- जास्त उष्णतेच्या काळात ताक, लिंबूपाणी, फळांचा रस यांचा समावेश करा.
- शारीरिक मेहनतीच्या दरम्यान भरपूर पाणी घ्या.
- उपवास करताना शरीराच्या क्षमतेचा अंदाज घ्या आणि वैद्यकीय सल्ला घ्या.
- डोकेदुखी, थकवा, किंवा चक्कर जाणवताच पाणी घ्या आणि विश्रांती घ्या.
Brain Stroke Symptoms | निष्कर्ष
श्रद्धा ही शक्तिशाली असते, पण आरोग्य त्याहून अधिक. उपवास करणे, अध्यात्माचे पालन करणे योग्यच आहे, पण ते करताना आपल्या शरीराची काळजी घेणे हा आपल्या श्रद्धेचाच एक भाग आहे. पाणी न पिणे, उपाशी राहणे, आणि त्यातच उष्ण हवामान अशा सर्व गोष्टी एकत्र आल्यास ब्रेन स्ट्रोकचा धोका अनेक पटींनी वाढतो.
