Best Engineering Branch | 5 मे 2025 रोजी बारावीचा निकाल जाहीर झाल्यानंतर महाराष्ट्रातील हजारो विद्यार्थी आता पुढील शिक्षणासाठी धावपळ करत आहेत. विशेषतः सायन्स शाखेतील विद्यार्थी मेडिकल किंवा इंजिनिअरिंगच्या प्रवेश प्रक्रियेत सामील होत आहेत. सध्या इंजिनिअरिंग हा सर्वाधिक पसंतीचा कोर्स असून, त्यात विविध ब्रांचेसमध्ये ऍडमिशन घेण्यासाठी विद्यार्थ्यांची स्पर्धा वाढत चालली आहे.
पण, पारंपरिक ब्रांचेस जसे की सिव्हिल, मेकॅनिकल, केमिकल, आणि इलेक्ट्रॉनिक्स यापेक्षा वेगळी आणि अधिक भविष्यकालीन संधी असलेली एक ब्रांच आज आपण जाणून घेणार आहोत. डेटा सायन्स अँड इंजिनिअरिंग.
Best Engineering Branch | डेटा सायन्स अँड इंजिनिअरिंग म्हणजे काय ?
B.Tech in Data Science and Engineering हा चार वर्षांचा अंडर ग्रॅज्युएट कोर्स आहे जो मुख्यतः मोठ्या प्रमाणावर डेटा कसा गोळा करायचा, प्रक्रिया करायची आणि त्यावर आधारित निर्णय कसे घ्यायचे यावर भर देतो. या कोर्समध्ये विद्यार्थ्यांना डेटा अनालिसिस, मशीन लर्निंग, आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स, आणि स्टॅटिस्टिकल मॉडेलिंग शिकवले जाते.
हा कोर्स 8 सेमिस्टरमध्ये विभागलेला असून विद्यार्थ्यांना प्रोजेक्ट्स, लाईव्ह डेटा सेट्स, आणि इंडस्ट्री कोलॅबोरेशनच्या माध्यमातून प्रत्यक्ष काम करण्याची संधी दिली जाते.
Best Engineering Branch | कोणते विद्यार्थी हा कोर्स करू शकतात ?
- विज्ञान शाखेतून (Physics, Chemistry, Mathematics) बारावी उत्तीर्ण झालेले विद्यार्थी.
- JEE Main किंवा संबंधित राज्यस्तरीय परीक्षांमध्ये पात्रता मिळवलेली असणे आवश्यक.
- संगणक आणि गणितात रस असणाऱ्या विद्यार्थ्यांसाठी हा कोर्स अत्यंत उपयुक्त आहे.
डेटा सायन्स अँड इंजिनिअरिंगचे फायदे:
- उच्च पगाराच्या नोकऱ्या:
डेटा सायन्स क्षेत्रात नोकरी मिळाल्यानंतर विद्यार्थ्यांना सरासरी 8 लाख ते 22 लाख रुपयांचे पॅकेज मिळू शकते. काही अनुभवी तज्ञांना यापेक्षाही अधिक पगार मिळतो. - जागतिक मागणी:
आजच्या डिजिटल युगात Big Data आणि AI च्या वापरामुळे डेटा सायंटिस्टची मागणी झपाट्याने वाढत आहे. Amazon, Google, Deloitte, Wipro, TCS, Infosys यांसारख्या नामांकित कंपन्या डेटा सायन्स ग्रॅज्युएट्सना भरपूर संधी देतात. - नवीन कौशल्ये:
या कोर्समध्ये तुम्हाला Python, R, SQL, Machine Learning, Deep Learning सारखी आधुनिक कौशल्ये शिकायला मिळतात. - उद्योगांमध्ये विविधता:
फक्त आयटी नाही, तर हेल्थकेअर, बँकिंग, रिटेल, मॅन्युफॅक्चरिंग आणि शिक्षण क्षेत्रांमध्येही डेटा सायंटिस्ट्सची मागणी आहे.
प्रमुख कॉलेजेस आणि फी स्ट्रक्चर:
भारतामध्ये सध्या 500 हून अधिक कॉलेजेस डेटा सायन्स अँड इंजिनिअरिंग कोर्स ऑफर करतात. यामध्ये काही प्रसिद्ध संस्थांची नावे खाली दिली आहेत.
- IIT Bombay, IIT Hyderabad
- NIT Trichy, NIT Warangal
- VIT, SRM, Manipal Institute of Technology
- COEP Pune, VJTI Mumbai
फी स्ट्रक्चर :
- सरकारी कॉलेजेसमध्ये: ₹6,000 ते ₹2 लाख प्रति वर्ष
- प्रायव्हेट कॉलेजेसमध्ये: ₹3 लाख ते ₹6 लाख प्रति वर्ष
करिअर ऑप्शन्स
डेटा सायन्स अँड इंजिनिअरिंग कोर्स पूर्ण केल्यानंतर विद्यार्थी खालील पदांवर नोकरी करू शकतात.
- Data Analyst
- Business Analyst
- Machine Learning Engineer
- AI Developer
- Data Engineer
- Research Scientist (AI & ML)
Best Engineering Branch | भविष्यातील ट्रेंड
आजच्या डिजिटल युगात माहितीचा ओघ वाढत चालला आहे आणि त्यामध्ये सर्वात मौल्यवान ठरणारा घटक म्हणजे “डेटा”. अगदी दैनंदिन व्यवहारांपासून ते आंतरराष्ट्रीय धोरणांपर्यंत सर्व काही आता डेटावर आधारित निर्णयांवर चालते आहे. याच कारणामुळे आजच्या काळात डेटा सायन्स हा एक क्रांतिकारी आणि अत्यंत मागणी असलेला अभ्यासक्रम ठरला आहे. प्रत्येक क्षेत्रात डेटा सायंटिस्ट्सची गरज वाढत असून, कंपन्या आणि सरकारी संस्था आता निर्णय घेण्यासाठी पारंपरिक पद्धतींपेक्षा डेटा अनालिसिसवर अधिक विश्वास ठेवू लागल्या आहेत.
शहर नियोजन, वाहतूक नियंत्रण, वीज व जल व्यवस्थापन, तसेच सार्वजनिक सुरक्षेच्या क्षेत्रात आता “स्मार्ट सिटी” या संकल्पनेअंतर्गत डेटा सायन्सचा मोठ्या प्रमाणावर वापर होतो आहे. शहरांमध्ये निर्माण होणाऱ्या विविध प्रकारच्या डेटाचा अभ्यास करून स्थानिक प्रशासन निर्णय घेत आहे. हेच चित्र आपण आरोग्यसेवा क्षेत्रातही पाहतो. कोरोना महामारीनंतर जगभरात आरोग्य व्यवस्थांमध्ये डेटा सायन्सचा वापर झपाट्याने वाढला आहे. रुग्णांचा इतिहास, उपचारांचा परिणाम, आणि संसर्गाच्या शक्यतांचा अभ्यास करून आज डॉक्टर आणि आरोग्य संस्थांनी प्रभावी धोरणे बनवायला सुरुवात केली आहे.
डेटा सायन्सचा उपयोग केवळ शहरांपुरता किंवा आरोग्य व्यवस्थेत मर्यादित नाही, तर तो आता ग्रामीण आणि कृषी क्षेत्रातही पोहोचला आहे. हवामानाचा अंदाज, जमिनीची उत्पादकता, पीक पद्धती आणि बाजारभाव यांचा तपशीलवार अभ्यास करून शेतकऱ्यांना योग्य मार्गदर्शन दिले जात आहे. देशातील अनेक AgriTech स्टार्टअप्स हेच काम करत आहेत आणि त्यामध्ये डेटा सायंटिस्ट्स महत्त्वाची भूमिका बजावत आहेत. यामुळे या क्षेत्रातही संधी वाढत आहेत.
दुसऱ्या बाजूला, आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स (AI) आणि मशीन लर्निंग (ML) या तंत्रज्ञानांच्या वाढत्या वापरामुळे डेटा सायन्सचे महत्त्व आणखी वाढले आहे. जगातील आघाडीच्या कंपन्या Google, Amazon, Microsoft, Tesla या AI आणि मशीन लर्निंगमध्ये अब्जावधी डॉलर्सची गुंतवणूक करत आहेत. त्यांना अशा व्यावसायिकांची गरज आहे, जे डेटा वाचू शकतील, त्यातून ट्रेंड शोधू शकतील आणि स्वयंचलित प्रणाली तयार करू शकतील. हीच कौशल्ये डेटा सायन्सच्या अभ्यासक्रमातून शिकवली जातात.
ई-कॉमर्स हे तर डेटा सायन्ससाठी सुवर्णसंधीचे क्षेत्र ठरले आहे. Amazon, Flipkart, Meesho यांसारख्या प्लॅटफॉर्म्सवर ग्राहकांच्या वागणुकीचा अभ्यास करून त्यांना अधिक वैयक्तिकृत अनुभव देण्यासाठी डेटा अनालिटिक्सचा मोठ्या प्रमाणावर वापर होतो आहे. कोणत्या ग्राहकाने कोणता प्रोडक्ट किती वेळा शोधला, कोणत्या ऑफरवर क्लिक केलं, कोणत्या वस्तू खरेदी न करता सोडल्या हे सर्व डेटा सायंटिस्ट्स तंत्रज्ञानाच्या सहाय्याने विश्लेषित करतात आणि त्यातून कंपन्यांना विक्री वाढवण्याचे मार्ग सुचवतात.
शिक्षण क्षेत्रही डेटा सायन्समुळे झपाट्याने बदलत आहे. BYJU’S, Unacademy यांसारख्या एडटेक कंपन्या विद्यार्थ्यांच्या शिकण्याच्या सवयी, चुका, अभ्यासाचा वेग यांचा अभ्यास करून त्यांना वैयक्तिक मार्गदर्शन देतात. त्यामुळे लर्निंग अ‍ॅनालिटिक्स हे नवीन क्षेत्र विकसित होत आहे. या सगळ्या पातळ्यांवर डेटा सायंटिस्ट्सचा सहभाग महत्त्वपूर्ण आहे.
Best Engineering Branch | निष्कर्ष
1. उच्च पगार
2. ग्लोबल स्कोप
3. नवीन टेक्नॉलॉजीशी जुळणारा अभ्यासक्रम
4. स्टार्टअप किंवा मल्टिनॅशनलमध्ये संधी
जर तुम्ही बारावीनंतर करिअरच्या योग्य वाटेवर जाण्याचा विचार करत असाल, आणि संगणक, गणित यामध्ये रस असेल, तर डेटा सायन्स अँड इंजिनिअरिंग हा कोर्स तुमचं आयुष्यच बदलू शकतो.
