Anti Depression Tablet | डिप्रेशन वरील गोळ्या जास्त काळ घेतल्यामुळे तरुणांमध्ये हार्ट अटॅकचा धोका.

Anti Depression Tablet | डिप्रेशनसारख्या मानसिक विकारांवर नियंत्रण मिळवण्यासाठी अँटीडिप्रेसंट औषधांचा वापर सध्या मोठ्या प्रमाणावर वाढत आहे. परंतु, सध्या प्रसिद्ध झालेल्या एका आंतरराष्ट्रीय संशोधनाने यामागे लपलेला धोक्याचा इशारा दिला आहे. डेन्मार्कमधील ४३ लाख नागरिकांच्या आरोग्यविषयक डेटावर आधारित या अभ्यासात असे स्पष्ट झाले की, अँटीडिप्रेसंट औषधांचा दीर्घकाळ वापर करणाऱ्यांमध्ये अचानक हृदयविकाराचा झटका येण्याचा धोका लक्षणीयरीत्या वाढतो.

Anti Depression Tablet | औषधांचा कालावधी जितका जास्त, तितका धोका अधिक

सदर अभ्यासानुसार, जे लोक १ ते ५ वर्षांपर्यंत अँटीडिप्रेसंट औषधे घेतात, त्यांच्यात हृदयविकाराचा धोका सुमारे ५६ टक्क्यांनी अधिक असल्याचे निदर्शनास आले. विशेषतः, जे रुग्ण सहा वर्षांपेक्षा अधिक काळ ही औषधे घेत होते, त्यांच्यात हा धोका तब्बल २.२ पट अधिक होता. या संशोधनाचा निष्कर्ष अत्यंत गंभीर असून, औषधांचा वापर किती काळ केला जातो यावर हृदयविकाराचा धोका थेट अवलंबून असल्याचे यात अधोरेखित झाले आहे.

तरुणांमध्ये अधिक जोखीम

या अभ्यासाचा एक धक्कादायक भाग म्हणजे ३० ते ३९ वर्षे वयोगटातील व्यक्तींमध्ये आढळलेली धोका वाढ. या वयोगटातील लोकांनी जर ही औषधे एक ते पाच वर्षे घेतली असतील, तर त्यांच्यात हृदयविकाराचा झटका येण्याची शक्यता ही औषधे न घेणाऱ्यांच्या तुलनेत जवळपास तीन पट अधिक आहे. तसेच, ५० ते ५९ वर्षांच्या वयोगटात औषधे घेत राहिल्यास हा धोका दुप्पट ते चारपट वाढतो.

हृदयावर होणारे परिणाम

रिग्शोस्पिटालेट हार्ट सेंटरच्या संशोधक डॉ. जास्मिन मुजकानोविक यांनी स्पष्ट केले की, औषधांचा दीर्घकालीन वापर शरीरातील हृदयासंबंधी प्रक्रिया बदलतो. तरुण वयोगटातील रुग्णांमध्ये हृदयाचे स्नायू जाडसर होतात, ज्यामुळे हृदय कार्यक्षमतेत घट येते. वृद्धांमध्ये, रक्तवाहिन्या अरुंद होत जातात, परिणामी हृदयाला पुरेसा रक्तपुरवठा होत नाही.

Anti Depression Tablet | भारतात काय स्थिती आहे ?

भारतात मानसिक आरोग्य या विषयाला अजूनही पुरेशी गंभीरता दिली जात नाही. डिप्रेशनसारखे मानसिक आजार अनेकांना अजूनही नीटसे समजलेले नाहीत. त्यामुळे बऱ्याचदा रुग्ण योग्य वेळी उपचार घेत नाहीत, किंवा घेतले तरी त्याचे दीर्घकालीन परिणाम समजून घेत नाहीत. अँटीडिप्रेसंट औषधांचा वापर भारतात वाढत चालला आहे, विशेषतः शहरी भागात मानसोपचार तज्ज्ञांकडे जाणाऱ्या रुग्णांची संख्या वाढल्यामुळे ही औषधे अधिक प्रमाणात लिहून दिली जातात. मात्र, एकदा औषधोपचार सुरू झाल्यानंतर रुग्ण नियमित तपासणी करत नाहीत, किंवा औषधांचे संभाव्य दुष्परिणाम लक्षात घेत नाहीत.

ग्रामीण भागात स्थिती आणखीच गंभीर आहे. तिथे मानसिक आरोग्याची काळजी घेण्यासाठी आवश्यक सुविधा नाहीत. अनेक वेळा रुग्ण सामान्य डॉक्टरकडे जाऊन औषधे घेतात, किंवा स्वतःहून औषधोपचार सुरू करतात. यामुळे अँटीडिप्रेसंट औषधांचा दीर्घकालीन वापर अनियंत्रितपणे होतो, ज्याचा हृदयावर परिणाम होण्याची शक्यता वाढते. विशेष म्हणजे, भारतात नियमित E.C.G., रक्तदाब मापन, हृदयाच्या चाचण्या या गोष्टी मानसिक आजाराच्या रुग्णांमध्ये सर्रासपणे केल्या जात नाहीत. त्यामुळे औषधांचा शरीरावर काय परिणाम होत आहे, हे वेळेवर समजण्याची शक्यता कमी असते.

याशिवाय सामाजिक दृष्टिकोन हा देखील मोठा अडथळा ठरतो. मानसिक आजारांबाबत अजूनही लोकांमध्ये भीती, लाज किंवा कलंकाची भावना आहे. त्यामुळे अनेक रुग्ण आपली लक्षणे लपवतात किंवा वेळेवर मानसोपचारतज्ज्ञांकडे जात नाहीत. परिणामी, उपचारात उशीर होतो आणि औषधे घेत असतानाही आवश्यक तपासण्या केल्या जात नाहीत. भारतात मानसोपचारतज्ज्ञांची संख्या लोकसंख्येच्या मानाने खूपच अपुरी आहे. त्यामुळे रुग्णांना वेळेवर सल्ला मिळणे कठीण होते, आणि औषधांचा योग्य अवधी, योग्य डोस, त्याचा हृदयावर होणारा परिणाम याकडे पुरेसे लक्ष दिले जात नाही.

शेवटी, भारतात अँटीडिप्रेसंट औषधांच्या दुष्परिणामांवर फारसे संशोधन झालेले नाही. डेन्मार्कसारख्या देशांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर संशोधन करून औषधांचा हृदयावर होणारा परिणाम अभ्यासला जातो. पण भारतात हवामान, आहार, जीवनशैली वेगळी असल्याने येथेही अशाच स्वरूपाचे स्वतंत्र अभ्यास होणे गरजेचे आहे. सध्या तरी भारतात या विषयावर जागरूकता आणि संशोधन दोन्हींचा अभाव असल्यामुळे अनेक रुग्ण अनभिज्ञपणे दीर्घकाळ अँटीडिप्रेसंट औषधांचा वापर करत आहेत आणि त्यामुळे आरोग्याचे इतर धोकेही वाढत आहेत.

Anti Depression Tablet | काय करावे ?

जर आपण सध्या अँटीडिप्रेसंट औषधे घेत असाल, तर घाबरून जाण्याची गरज नाही. मात्र खालील काही उपाय अवलंबणे आवश्यक आहे:

• हृदयाची नियमित तपासणी करावी – ECG, इकोकार्डिओग्राफी आणि ब्लड प्रेशर चाचणी करणे आवश्यक आहे.
• तज्ज्ञांचा सल्ला घ्यावा – मानसोपचारतज्ज्ञ व कार्डिओलॉजिस्ट यांच्यामध्ये समन्वय ठेवावा.
• जीवनशैलीत सुधारणा करावी – व्यायाम, संतुलित आहार, वेळेवर झोप आणि तणाव कमी करण्याचे उपाय यांचा अवलंब करावा.
• योग, ध्यान, आणि सायकोथेरपीसारखे पर्याय शोधावेत.

Anti Depression Tablet | निष्कर्ष

डिप्रेशनवर उपचार घेताना फक्त मानसिक आरोग्य लक्षात घेणे पुरेसे नाही. अँटीडिप्रेसंट औषधांचा दीर्घकालीन वापर केवळ मेंदूवरच नव्हे तर हृदयावरही परिणाम करतो. त्यामुळे, अशा औषधांचा वापर करताना डॉक्टरांचा सल्ला, तपासण्या, आणि संपूर्ण आरोग्यावर लक्ष देणे अत्यावश्यक आहे.